Główne przesłanki powstania wspólnego rynku ubezpieczeniowego

z pierwszego rozdziału pracy dyplomowej

Funkcjonowanie sektora finansowego ma podstawowe znaczenie dla efektywności każdej gospodarki. Integracja gospodarcza doprowadziła do powstania wielkiego rynku wewnętrznego towarów i usług, którego elementem jest rynek finansowy, a jednym z działów ubezpieczenia. Na wspólnym rynku ubezpieczeniowym rezydenci powinni mieć pełną swobodę dokonywania operacji finansowych (np. płatności składek lub otrzymywanie świadczeń), a instytucje finansowe z jednego kraju członkowskiego powinny móc bez ograniczeń zakładać swe oddziały w pozostałych krajach członkowskich. Celem istnienia jednolitego rynku finansowego jest stworzenie warunków lepszej alokacji zasobów kapitałowych, dywersyfikacji źródeł i form finansowania, większego zróżnicowanie usług finansowych i ich dostosowanie do potrzeb klienta. Z punktu widzenia ubezpieczycieli istotna jest również możliwość dokonywania na całym obszarze Unii Europejskiej lokat finansowych. Perspektywa znalezienia bezpiecznych i rentownych lokat ma kluczowe znaczenie dla efektywności ich działania i poziomu osiąganych zysków.

Wspólny rynek jest wyższą formą integracji w stosunku do unii celnej i strefy wolnego handlu. Utworzenie jednolitego rynku z terenów tak zróżnicowanych gospodarczo, politycznie i kulturowo jest zadaniem bardzo trudnym, ale że ostatecznie służyć ma prawie 400 milionom obywateli nie warto szczędzić wysiłków.

Z punktu widzenia rynku ubezpieczeniowego swobodny przepływ kapitału oznacza, że każdy podmiot mający swą siedzibę na terenie Unii Europejskiej lub miejsce zamieszkania w którymś z krajów członkowskich może swobodnie transferować składki ubezpieczeniowe do innych krajów. Ubezpieczyciele natomiast mają swobodę dokonywania płatności z tytułu odszkodowań i świadczeń. Z punktu widzenia ubezpieczycieli niezmiernie istotnym efektem liberalizacji przepływu kapitałów w ramach Wspólnoty jest możliwość dokonywania na całym jej obszarze lokat finansowych. Jest to o tyle istotne, że firmy ubezpieczeniowe należą do największych inwestorów instytucjonalnych na rynku finansowym.

Wraz z postęp technicznym i rozwojem nowych narzędzi ułatwiających techniczną obsługę ubezpieczeń, pojawiła się możliwość redukcji kosztów działalności ubezpieczycieli i w efekcie możliwość redukcji składek.

Rozpatrując stronę podaży jeśli chodzi o ubezpieczenia na życie należy stwierdzić, że w ramach jednolitego rynku ubezpieczeniowego konsument ma do wyboru produkty z różnych krajów Wspólnoty. Natomiast jeśli chodzi o stronę popytową, to szereg czynników decyduje o tym, czy możliwości stworzone konsumentom przez ustanowienie tego rynku będą przez nich wykorzystane. Niektórzy twierdzą, że z uwagi na pewne naturalne lenistwo konsumenta, wzajemna penetracja rynku możliwa będzie dopiero w stosunkowo odległej przyszłości (2-3 pokolenia). Nie bez znaczenia są też zakorzenione od dawna odczucia społeczne, które mogą hamować wzajemne przenikanie się narodowych rynków ubezpieczeniowych. Niewątpliwie przeszkodą będzie wątpliwość co do bezpieczeństwa zawierania umowy ubezpieczenia na odległość mając świadomość możliwości oszustw i nadużyć. Większym zaufaniem obdarzony będzie często ubezpieczyciel mający siedzibę w danym państwie.

Zasadniczym krokiem przy tworzeniu jednolitego rynku ubezpieczeniowego było stworzenie ram prawnych dla działalności członków Wspólnoty. Ważnym elementem jest zapewnienie tego minimum ochrony. Z drugiej strony konkurencja między przepisami narodowymi nie może być jednak stałym „równaniem w dół” wymagań kosztem konsumenta, wobec czego oczekuje się, że niejako samoistny proces harmonizacji przepisów narodowych będzie prowadził do rozsądnego łączenia interesów ubezpieczycieli i ubezpieczonych.

Wspólny rynek nie mógłby funkcjonować gdyby nie zbiór przepisów prawnych regulujących całokształt funkcjonowania Wspólnoty. Decydującą rolę odegrały trzy generacje dyrektyw, które w sposób stopniowy ale konsekwentny znieść miały wszelkie bariery ograniczające swobodne przemieszczanie się osób, świadczenie usług oraz przepływ kapitału. Na terenie państw członkowskich Unii Europejskiej realizowana jest zasada swobodnego dostępu do rynku usług co może odbywać się przez osiedlenie przedsiębiorstw na danym terytorium lub przez transgraniczne świadczenie usług. Podstawą do urzeczywistnienia wymienionych swobód były trzy generacje dyrektyw, które przedstawiono poniżej. Mimo iż formalnie wspólny rynek ubezpieczeniowy powstał w 1993 roku prace przygotowawcze trwały od wielu lat.

Celem do którego dążono był interes obydwu stron kontraktu ubezpieczeniowego. Miał on przynieść korzyści zarówno nabywcy świadczeń czyli ubezpieczającemu pod postacią możliwie najszerszej gamy produktów ubezpieczeniowych o wysokiej jakości, a z drugiej strony umożliwienie sprzedawcy usługi czyli ubezpieczycielowi działania bez ograniczeń w każdym państwie członkowskim na takich zasadach jak w kraju macierzystym. Wspólny rynek miał zapewnić ubezpieczycielom wolność równego konkurowania ceną, produktem i usługą przy usunięciu wszystkich barier powstrzymujących konkurencję.

Stworzenie wspólnego rynku było podstawową intencją już Traktatu Rzymskiego z 1957 roku. Ale to dopiero Biała Księga z 1985 roku stała się istotnym przełomem jeśli chodzi o powstawanie wspólnego rynku, także ubezpieczeniowego.